#معنی_عاشورا_تاسوعا
#محرم

معنای عاشورا و تاسوعا ؟
چرا روز شهادت امام حسین (ع) و یاران اش را عاشورا گفته اند؟
اکثر قریب به اتفاق اهل لغت این تصور را داشته اند که چون عشر وعاشر از یک ریشه اند و واقعه کربلا هم در دهم ماه محرم اتفاق افتاده است پس عاشورا یعنی دهم محرم. و بر همین قیاس تاسوعا را تیز که با تسع و تاسع شباهت ظاهری دارند را روز نهم ماه محرم گفته اند . اما این معنای به دلایل زیر اشتباه است:

1- آیا واژه عاشورا را برای دهم ماه ها دیگر نیز بکار می رود مثلا آیا شنیده شده است که کسی به دهم ماه رجب هم عاشورا گفته باشد؟ یا این مفهوم مختص دهم ماه محرم است؟

2- آیا اگر امام حسین فعل مثل در یازدهم محرم شهید می شد آنگاه تاسوعا با عاشورا عوض می شد و عاشورا وا‍‍ژه دیگری داشت.

3- آیا اعراب قبل از این واقعه به دهم محرم عاشورا و نهم محرم تاسوعا گفته می شده است. در هیچ منبعی حداقل در مورد تاسوعا چنین چیزی وجود ندارد.

در ریاضی اعداد قاعده خود را دارند و هر قاعده ای که بر شمارش اعداد حکم کند بر سلسله اعداد هم حاکم خواهد بود. اعداد بر خلاف کلمات استثنا پذیر نیستند بطور مثال در کلام عرب اعداد این گونه شمارش می شوند: اول –ثانی- ثالث- رابع …… و یا اولا –ثانیا- ثالثا- رابعا و… چنان چه تاسوعا و عاشورا در زمره اعداد باشند باید قاعده پذیر باشند. یعنی باید بتوان بقیه اعداد را هم به همان سیاق تلفظ نمود مثل تاسوعا –عاشورا – ثامونا – سابوعا- . اما می بینیم که بقیه اعداد از این قاعده پیروی نمی کنند.

بنابر این نمی توانیم دلیلی داشته باشیم که تاسوعا و عاشورا عدد هستند تا از قاعده شمارش پیروی کنند. و این دو روز هیچ ربطی به اعداد ندارد بلکه معنای دیگری دارند. اما تفسیر و معنای ما از عاشورا و تاسوعا:

عشر به کسر عین و عشرت, به معنای معاشرت و مصاحبت است. معاشر به ضم میم یعنی مصاحب و عاشر اسم فاعل عشر است که خودش ثلاثی مجرد اسم مصدر عشرت می باشد .خداوند می فرماید وَعاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ)"نسا19 ) - با زنان آن گونه که شایسته آنان است معاشرت کنید. عشیر یعنی همدم و رفیق – وَ لَبِئْسَ الْعَشِیرُ( حج13 - چه بد دوستی انتخاب کرده اند و چه بد معاشر و رفیقی است. العاشور از ریشه عشر به کسی گفته می شود که معاشرت خصلت او باشد. العاشوراء جایی که میل به معاشرت و رفاقت و مصاحبت نمایان می شود و افراد میل معاشرت خود را با کسی که مورد نظر است عرضه می کنند. و عاشوراء مبالغه است از میل به معاشرت. یعنی روزی که میل معاشرت ورفاقت با امام به شدت بالا می رود.

با خارج شدن عاشورا از سلسله اعداد عدد بودن تاسوعا نیز مورد ترید قرار می گیرد و معنی نهم را از دست می دهد.

اتسع به فتح الف یعنی گروههای 9 نفره شدند . اما اتسع به کسر الف یعنی وسعت پیدا کرد- گشاد شد- فراخ گردید. اتساع یعنی گسترده شدن – گشاد شدن – بالا رفتن ظرفیت. اتساع شرائین ؛ یعنی رگ ها گشاد شدند و ظزقیت شان برای عبور خون زیاد باشد. التاسوع چیزی که فراخی و گسنردگی و ظرفیت اش زیاد باشد. و بالاخره التاسوعا یعنی جایی که بتوان ظرفیت را بالا برد و فراخی ایحاد کرد. و تاسوعا این معنی را پیدا می کند: روزی که ظرفیت بالا می رود و در سینه ها فراخی ایجاد می شود و به جای تنگی , وسعت می باد.

این دو نام از ابداعات امام سجاد(ع) است.

مشهور است که واقعه کربلا قرار بود در نهم محرم رخ دهد . اما وقتی امام حسین(ع) از قصد دشمن آگاه شد بردارش حضرت عباس(ع) را به عنوان سفیر خود فرستاد تا از آنها برای سه کار خواندن نماز؛ خواندن قرآن و مناجات با خدا مهلت بگیرد و جنگ را تا صبح فردا به تعویق بیاندازد وشمر و عمر سعد با انگیزه -به خیال خام خود- جدا نمودن حضرت عباس(ع) از لشکر امام حسین (ع) با این درخواست موافقت کردند و نتیجه این شد که جنگ از روز نهم به دهم موکول شد . اما امام برای چه این مهلت را می خواست؟ آیا کم نماز خوانده بود؟ آیا کم قرآن خوانده بود؟ آیا کم مناجات کرده بود؟ کسی که خودش قرآن ناطق است ؛ کسی که نماز دیگران با قبولی ولایت او پذیرفته می شود, کسی که تمام وجودش خدا را می خواهد ؛ چرا چنین درخواستی را باید از دشمن بکند؟ او که می داند از این مهلکه جان بدر نخواهد برد و شهادت خود و یاران اش را قطعی می داند حال یک روز زودتر یا یک روز دیرتر ؛ چه فرقی می کند؟

اما امام علاوه بر سه موضوعی که گفته شد دو موضوع دیگر راهم مد نظر داشت:

1- غربال کردن ناخالصی ها از اردوی خود. به همین منظور به همه اعلام می کند فردا همگی کشته خواهند شد و با برداشتن بیعت خود از آنان, به ماندن یا رفتن آزادشان می گذارد تا هرکس رفتنی است در پناه تاریکی شب برود .

2- بالا بردن ظرفیت اصحاب خود از طریق نماز ؛ قرآن و مناجات با خدا . آنانی که آن شب ماندند با سخنرانی امام چنان شرح صدری یافتند و چنان ظرفیتی در قلوبشان ایجاد شد که شاهد بودیم در روز عاشورا کمترین تردیدی و نقطه ضعفی در آنها بوجود نیامد وهیچ کس چه دوست و یا دشمن کمترین ضعفی از اردوی امام حسین(ع) گزارش نکرده است. بلکه همه از شجاعت و ایثار یاران امام گفته اند. که نظیر آن در هیچ واقعه ذکر نشده است.

آری همان گونه که در معنای تاسوعا گفتیم در تاسوعا ظرفیتها بالا رفت و عاشورا شد مولد تاسوعا. همین زمینه سازی تاسوعا است که در عاشورا یاران امام در فدا کردن تمام هستی خود از هم سبقت می گرفتند. آن چه که در عاشورا موج می زد , اشتیاقی بود که اصحاب امام در انجام تکلیف الهی خود در قبال امام از خود بروز دادند واین اشتیاق حاصل انشراحی بود که تاسوعا در سینه ها آنان ایجاد کرده بود و زمینه ساز آن بود.

دکتر سید احمد محدث حسینی
اقتباس از کتاب از عاشورا تا اربعین