چرا به همسران پیامبر « ام المومنین » می گویند؟
خداوند در قرآن کریم به صراحت همسران رسول خدا صلى الله علیه وآله را مادران مؤمنان معرفى کرده است، آن جا که مى‌فرماید: النَّبِیُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ. الأحزاب/۶٫
«پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او مادران آنها [مؤمنان] محسوب مىشوند.»
این که همسران رسول خدا مادران مؤمنان هستند، امرى است قطعى و از ویژگى‌هاى رسول خدا صلى الله علیه وآله است؛ اما سؤالى که این جا پیش مى‌آید این است که «ام المؤمنین» بودن به چه معنا است و چه احکامى بر آن مترتب مى‌شود؟
بدیهى است که تشبیه آنان به مادران مؤمنین، تشبیه به برخى از آثار مادرى است و شامل همه آثار آن نشده و تمام احکام، حقوق و ضوابطى که بر مادر واقعى هر فرد حکمفرما و جارى است، شامل آنان نمى‌شود؛ از جمله محرمیت طرفینى، ارث بردن از یکدیگر، ازدواج با دخترى که از همسر قبلى دارد و…
واضح است که کسى نمى‌تواند ادعا کند که همسران پیامبر با همه مؤمنان محرم هستند و تمام احکام و آثار محرمیت بین آنها برقرار است و نیز نمى‌تواند ادعا کند که مؤمنان از همسران پیامبر ارث مى‌برند و آنها نیز از تمام مؤمنان ارث خواهند برد و…
تنها اثرى که با روایات و شواهد تاریخى قطعى ثابت شده است، حرمت ازدواج با خود آنها بعد از رسول خدا صلى الله علیه وآله است و بیشتر از آن از آیه استفاده نمى‌شود.
به این نکته نیز باید توجه داشت که اگر چه «ام المؤمنین» بودن مقام رفیع و دست نیافتنى براى دیگران است؛ ولى سبب نمى‌شود که از دیگر گناهان آنها چشم پوشى شود؛ بلکه مسؤولیت آنها را دو برابر مى‌کند و اگر خداى نخواسته گناهى از آنها سر بزند، عذابشان نیز دو برابر خواهد بود؛ چنانچه خداوند در این باره مى‌فرماید:
یا نِساءَ النَّبِیِّ مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفاحِشَهٍ مُبَیِّنَهٍ یُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ وَ کانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسیراً. الأحزاب/۳۰٫
اى همسران پیامبر! هر کدام از شما گناه آشکار و فاحشى مرتکب شود، عذاب او دو چندان خواهد بود و این براى خدا آسان است.
و برخی، که می گویند لقب « ام المومنین » فضیلت است ، باید به این روایت توجه کنند ، و متوجه شوند که کسی که با حضرت علی علیه السلام ؛ بجنگد ، از درجه ی ام المومنین بودن ساقط می شود:
فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا أَبَا الْحَسَنِ إِنَّ هَذَا الشَّرَفَ بَاقٍ لَهُنَّ مَا دُمْنَ لِلَّهِ عَلَى الطَّاعَهِ فَأَیَّتُهُنَّ عَصَتِ اللَّهَ بَعْدِی بِالْخُرُوجِ عَلَیْکَ فَأَطْلِقْ لَهَا فِی الْأَزْوَاجِ وَ أَسْقِطْهَا مِنْ شَرَفِ أُمُومَهِ الْمُؤْمِنِین.
یعنی : پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به مولانا امیرالمومنین علی علیه السلام فرمودند : ای ابالحسن همانا شرف ” ام المومنین ” برای زنان من باقی است تا زمانی که اطاعت خدا را کنند . پس هرکدام از آن ها که خدارا به واسطه ی خروج بر تو عصیان کرد او را طلاق بده و از شرافت ” ام المومنین ” بودن ساقط کن .
[منابع : سفینه البحار / شیخ عباس قمی ج۲ ص ۹۳و ج۹ص۲۷۷ ، المناقب / ابن شهر آشوب ج۱ص۳۳۱، الدرجات الرفیعه علی خان ص ۳۰۳، شرح اصول کافی / المازندرانی ج۶ص۳۶۸، البحار الانوار ج ۵۲ ص ۸۳ ]
